1661 yilda Shvetsiya birinchi evropalik kupyuralarni muomalaga chiqarishidan 700 yil oldin, Xitoy mis tangalarni olib yuradigan odamlarning yukini qanday kamaytirishni o'rganishni boshlagan edi. Ushbu tangalar hayotni qiyinlashtiradi: bu og'ir va sayohat qilish xavfli. Keyinchalik, savdogarlar ushbu tangalarni bir-birlariga saqlashga va tangalar qiymatiga qarab qog'oz sertifikatlar berishga qaror qilishdi.
Xususiy emissiya inflyatsiya va valyuta qadrsizlanishining kuchayishiga turtki berdi: hukumat ham shunga ergashdi va oltin zaxiralari bilan ta'minlangan o'z pul belgilarini chiqardi va bu dunyodagi birinchi qonuniy to'lov vositasi bo'ldi.
So'nggi bir necha asrlarda mamlakatlar ma'lum vazndagi tangalarni zarb qilish uchun oltin va kumush kabi tovarlardan foydalangan holda "oltin standart" ni qabul qilishni boshladilar. Va bu tanga buzilmaguncha ma'lum bir qiymatni anglatadi, bu esa vakillik valyutalarining ko'tarilishiga olib keladi.
Banklar "oltin obligatsiyalar" chiqaradilar, ya'ni nominal qiymati 50 AQSh dollar bo'lgan banknotalarni oltindan 50 AQSh dollariga almashtirish mumkin.
1944 yilda Bretton-Vuds tizimi yig'ilishga tashrif buyurgan 44 mamlakat o'z valyutalarini AQSh dollariga bog'lab turishiga qaror qildi, chunki AQSh dollari oltin zaxirasi bilan ta'minlangan. Bu aslida AQSh dollarini istalgan vaqtda oltinga aylantirish mumkinligini anglatadi.
Bu aslida AQSh dollarini istalgan vaqtda oltinga aylantirish mumkinligini anglatadi.
Ta'siri yaxshi, ammo davomiyligi uzoq emas. O'sayotgan davlat qarzlari, valyuta inflyatsiyasi va to'lov balansidagi salbiy o'sish AQSh dollari ko'proq bosim ostida ekanligini anglatadi. Bunga javoban ba'zi Evropa davlatlari hatto tizimdan chiqib, AQSh dollarlarini oltinga almashtirdilar. O'sha paytda ularning zaxiralarida oltindan ko'proq dollar bor edi.
1971 yilda AQShning sobiq prezidenti Richard Nikson oltin oynani yopdi va bu vaziyatni o'zgartirdi. Chet el hukumatlari juda ko'p dollarga ega va Qo'shma Shtatlar oltin tanqisligiga moyil. 15 boshqa maslahatchilar bilan birgalikda ular inflyatsiyani oldini olish, ishsizlikni kamaytirish va AQSh dollarini qonuniy to'lov vositasiga aylantirish bo'yicha yangi iqtisodiy rejani e'lon qildilar, bu asosan tovar va standartlarga emas, balki valyuta foydalanuvchilarining roziligiga asoslandi.
Shunday ekan, umid shundaki, barcha tomonlar sizning ishonchingizga asoslangan valyutangizni qabul qiladimi.
Xuddi shu narsa Bitcoin uchun ham amal qiladi, bu kripto valyutasi bir paytlar rekord darajadagi - 19 783,06 dollarni tashkil etgan. Bitcoin qiymatini nima beradi? Bunga talab va taklif orqali erishiladi degan da'vo barcha holatlarni qamrab olmasa kerak. Uning asosi yo'q va hech kim tomonidan nazorat qilinmaydi.
Hech bo'lmaganda, valyuta qiymatini saqlab qolish uchun siz huquqiy boshqaruv agentligiga ishonishingiz mumkin.
Bitcoin qonuniy valyutaning xususiyatlariga ega. Biroq, boshqaruv nuqtai nazaridan hech kim Bitcoin-ga "egalik qilmaydi". U Fiat naqd pul bilan bir xilda ishlaydi, ammo mohiyatan farqli ekotizim iqtisodchilar va moliyaviy ekspertlarni o'ylantiradi: narxni kim belgilaydi?

Siz ko'rgan narsa Bitcoin-dagi millionlab satrlardan 5 tasi. Bitkoin dastlab atigi bir necha ming satrli kod bo'lib, 2008 yilda Satoshi Nakamoto tomonidan ishlab chiqilgan va 2009 yil boshida chiqarilgan. Mashhur "Bitcoin: Peer-to-peer Electronic Cash System" (bitkoin: Peer-to-Peer) Elektron kassa tizimi), Bitcoin kontseptsiyasi ishlab chiqilgan.
Uning asl g'oyasi naqd pul shaklini yaratish edi, chunki u moliya institutlari orqali o'tishi shart emas, chunki u shifrlangan.
Eng katta yangilik bu blockchain texnologiyasini qo'llashdir. Har bir blok Bitcoin tarmog'idagi operatsiyani anglatadi - qancha ko'p bloklar bo'lsa, tranzaksiya qancha uzoq davom etadi. Shuning uchun, u "zanjir" hosil qildi, shuning uchun uning nomi.
Blokni yaratish uchun konchilar A va B o'rtasida X qiymati va Y vaqtidagi tranzaktsiyalar mavjudligini tekshirish uchun asl kompyuterni qayta ishlash quvvati va katta miqdordagi elektr energiyasidan foydalanishi kerak. Tasdiqlanganda blok paydo bo'ladi va tranzaksiya o'tadi . Konchilar Bitcoin-ni mukofot sifatida oldilar.
Biroq, ushbu raqamli valyutaning ichki qiymati yo'q, uni tovar sifatida ishlatish mumkin emas. Bitcoin-ga shubha bilan qaraydigan odamlar ko'pincha Bitcoin yashashi uchun uni avval qabul qilish va boshqa tovarlarga ishlatish kerak, deyishadi. Sekin-asta, vaqt o'tishi bilan bu pulga aylanadi. Masalan, oltin zargarlik buyumlari va elektron buyumlarda ishlatilganligi sababli, odamlar o'z qadr-qimmatini saqlab qolish uchun oltin to'plashadi.
Avstriyalik iqtisodchi Karl Mengerning keng ko'lamli asarida u valyutani "ba'zi tovarlarning umumiy qabul qilingan muomalaga aylanganligi" deb ta'riflay boshladi. Mender asosida, shuningdek, iqtisodchi Lyudvig fon Mises tovar valyutasini "tijorat tovarlari" bo'lgan valyutaga ajratadi. Qonuniy vosita - bu "maxsus yuridik malakaga ega buyumlar" dan tashkil topgan valyuta.
"... Valyutaga nisbatan nominal valyuta, shu jumladan maxsus yuridik malakaga ega bo'lgan narsalar ..." - Lyudvig von Mises Pul va kredit nazariyasi
Ichki qiymat g'oyasi odamlarda chuqur singib ketgan va hatto Aristotel bir vaqtlar nima uchun pulga ichki qiymat kerakligi haqida yozgan edi. Aslida, qaysi valyuta bo'lishidan qat'i nazar, uning qiymati o'z foydasidan kelib chiqishi kerak. Valyuta aylanishi uchun hech narsa tovar qiymatiga muhtoj emasligini tarix isbotlaganidek, Aristotelning dalillari asos qilib bo'lmaydi.
Afrika va Shimoliy Amerikaning ayrim qismlarida shisha boncuklar valyuta sifatida ishlatiladi, garchi ular tovar sifatida foydasiz ekanligi isbotlangan. Tinch okeanidagi yap xalqlari valyuta sifatida ohaktoshdan foydalanadilar.
Bitcoin-ga shubha bilan qaraydigan odamlar ko'pincha Bitcoinning hayotiyligini qoralash uchun ichki qiymat argumentlaridan foydalanadilar. Afsuski, Bitcoin bu raqamli mavjudot, shuning uchun u haqiqiy dunyo kishanlaridan xalos. U oltin kabi ichki qiymatga ega bo'lishi shart emas va uni qonuniy to'lov vositasi qilish uchun boshqalar tomonidan maxsus huquqlar berilishi shart emas. Garchi bu tushuntirish bo'lib tuyulsa-Bitcoin bizning insoniy qoidalarimizga bo'ysunmaydigan mutlaqo yangi mavjudotdir, ammo u hali ham to'liq ma'noga ega emas.
Buni shunday o'ylab ko'ring: Bitcoin va Fiat valyutalari turli xil moliyaviy ekotizimlardir.
Fiat valyutasi jismoniy dunyoga tegishli bo'lib, bu boshqa valyuta cheklovlarini keltirib chiqaradi. Kuch valyutani boshqaradiganlarga tegishli bo'lib, markaziy bank har doim inflyatsiya va muomalaga yordam berish uchun ko'proq pul bosib chiqarishi mumkin. Biroq, dunyoda qancha moddiy dollarlar oqayotganini hech kim aniq ayta olmaydi.
Oltin ta'minoti cheklangan, ammo unga inflyatsiya ta'sir qiladi. Agar kimdir hozirgi ta'minotdan tashqarida katta miqdordagi oltin topsa, egalik butunlay suyultirilishi mumkin. Materialshunoslik sohasidagi yangiliklar ham oltindan elektronika va iste'mol tovarlarida foydalanish ehtiyojini kamaytirishi mumkin.
Bitcoinning raqamli tabiati yangi nazariy asosni talab qiladi. Iqtisodchilar uzoq vaqtdan beri qimmatbaho metallar va fiat valyutalarining cheklanishlarini tan olishgan. Shuning uchun, Bitcoinning kiritilishi yangi qoidalar to'plamini tug'dirdi, bu ko'p odamlar "moliyaviy moliyaviy ekotizim" deb nomlanadi.
Muammo shundaki, Bitcoin maximizers sizga aytganidek, qonuniy valyuta va kripto valyutasi ekotizimlari haqiqatan ham mavjud bo'lolmaydi. Moliyaviy vosita, investitsiya mahsuloti yoki qimmatli qog'ozlar sifatida ichki qiymat yo'qligi sababli, eng katta pul tikish Bitcoinni global valyutaga aylantirishdir.
Bugungi kunda global pul massasi (M1) 7,6 trillion AQSh dollarini tashkil etadi. Chek depozitlari, qisqa muddatli obligatsiyalar, muddatli depozitlar va boshqa moliyaviy vositalarni qo'shsangiz, bu ajoyib 90 trillion dollarga etadi. Jahon valyutasiga aylanish uchun Bitcoin hech bo'lmaganda global pul massasining qiymatiga ega bo'lishi kerak, ammo bu unday emas, chunki bitkoinning yozilish paytida bozor qiymati atigi 130 milliard dollarni tashkil qiladi.
Biroq, tez sur'atlarda o'sib borayotgan suveren qarz va tashqi qarz investorlarni olgandan ko'ra osonroq va almashtiriladigan qayta inflyatsiyani himoyalash vositasini izlashga undashi mumkin. Bu Bitcoinni baholashga yordam berishi mumkin, chunki u qiymatlarni saqlash funktsiyasiga ega. Inflyatsiyaga qarshi kurashish uchun ko'p odamlar o'z portfellarida dollar, evro yoki iyenani ushlab turishdan mamnunlar - argentinaliklar va venesuelaliklar buni qilishadi, ular nisbatan barqaror dollarlarga ega.
Bu unga amaliy qiymat keltirishi mumkin: Bitcoin qiymat ombori sifatida ishlatilishi mumkin.
Biz buni aktiv sifatida ko'ramiz. Agar shunday bo'lsa, unda Bitcoin asosan inflyatsiyaga qarshi valyutadir. Tarmoq o'sishini rag'batlantirish maqsadida har safar blokda yangi blok yaratilganda 50 ta yangi bitkoin hosil bo'ladi. Har 210 000 kvadratdan keyin mukofot ikki baravarga kamayadi (endi har kvadrat uchun 12,5 mukofot beriladi va 2020 yil 14-may kuni 6,25 gacha kamaytiriladi). Tabiiy tanqislik va 21 million Bitcoins ta'minoti bilan bir qatorda, odamlar va moliya institutlari Bitcoin-ni qattiq valyuta (xavfsiz boshpana valyutasi deb ham bilishadi) deb hisoblashlari ajablanarli emas.
Bu shuni anglatadiki, ichki pul-kredit siyosati Bitcoin sotib olish qobiliyatini kuchaytiradi - lekin uning narxini nima belgilaydi?
Agar klassik iqtisodiy maktabga nazar tashlasangiz, Bitcoin narxi uning ishlab chiqarish tannarxi bilan belgilanadi. Bu apparat va elektr energiyasini anglatadi. Bitcoin deflyatsiyadan aziyat chekishda davom etayotganligi sababli, kon qazish xarajatlari yuqori bo'lganligi sababli konchilar soni asta-sekin kamayadi. Shunga qaramay, bitkoinni zarar bilan sotmoqchi bo'lgan ba'zi bir konchilar hali ham bor, bu kelajakda kimdir bitkoinning o'sishini to'sib qo'yayotganidan dalolat berishi mumkin: narx butunlay ishlab chiqarish tannarxiga bog'liq emas, garchi bu omil bo'lsa.
Iqtisodiyotning neoklassik maktabi ushbu nazariyani kengaytirdi va yana bir ob'ektiv omilni qo'shdi: talab va taklif. Bitkoin ta'minoti yopilganligi sababli, qazib olingan bitkoinlar soni ham vaqt o'tishi bilan kamayadi, shuning uchun ko'proq bitkoinlarga talab oshishi mumkin. Ko'proq talab yuqori narxlarga teng.
Faqat ob'ektiv omillarga tayanib, butun rasmni bo'yashga qodir emas. Agar ishlab chiqarish xarajatlari asosiy sabab bo'lsa, unda Bitcoin qiymati AQShning keng pul massasiga (M3) yaqin bo'lishi kerak.
Shunga qaramay, konchilar Bitcoin qazib olishning yuqori narxiga qaramay, hali ham zarar ko'rmoqda.
Agar talab va taklif muvozanati muhim bo'lsa, unda Bitcoin-ning aniq, tekshirilgan ta'minot darajasi barqaror talabni belgilashi kerak. Biroq, Bitcoin hali ham haddan tashqari o'zgaruvchanlikka moyil bo'lib, o'sha kuni qulab tushishi va ko'tarilishi mumkin.
Avstriya iqtisodiyot maktabiga kirib, Bitcoin tarafdorlari ushbu maktabni juda yaxshi ko'rishadi. Avstriyalik iqtisodchilar har qanday narsaning narxi sub'ektiv omillar, hatto ishlab chiqarish xarajatlari bilan belgilanadi, deb hisoblashadi. Talab va talab shaxsiy imtiyozlar bilan belgilanadi. Shuning uchun, u Bitcoin qiymatini tushunishi mumkin - sezilgan qiymat va sub'ektiv omillar muhim tarkibiy qismlar bo'lishi mumkin.
Ko'rinib turibdiki, kripto valyutasi (yoki hatto valyuta) nima uchun qadrli ekanligi haqida aniq izoh yo'q. Bunday holda, Bitcoin narxini klassik iqtisodiy modellar, bozor kayfiyati va ichki pul-kredit siyosati boshqaradi.
Biroq, odamlar qanday iqtisodiy nazariyani qabul qilmasin, kripto valyutasi hali ham moliyaviy inqilobni boshlaydi. Agar u global valyutaning boshqa shakliga o'tishi mumkin bo'lsa, global moliyaviy ekotizim ag'dariladi (u yaxshi yoki yomon bo'ladimi, biz bilmaymiz).
Oxir oqibat, Bitcoin moliyaviy tajribalar uchun maydonchadir. 2016 yildan 2017 yilgacha blockchain texnologiyasi kripto-valyutaning gullab-yashnashiga olib keldi va blockchain innovatsiyalarining yangi dunyosini keltirdi. Bugun biz aktivlar qoziqlari va zaxira banklari kontseptsiyasidan foydalanib, bir dollar narxini ushlab turadigan barqaror kripto-valyutalarni o'rganamiz.
Bitcoin-ga valyuta sifatida qarashdan ko'ra, uni to'lov tizimi sifatida ko'rib chiqish yaxshiroqdir.
Shuning uchun Bitcoinning haqiqiy qiymati uning tarmog'ida yotadi. Odamlar qancha ko'p bo'lsa, shuncha yaxshi bo'ladi. Aslida, bu Bitcoin qiymatining kimga tegishli ekanligiga bog'liqligini anglatadi. Hozirgi kunda, Bitcoin mashhurligi bilan (kundalik foydalanish uchun emas, balki sarmoya va savdo uchun) ko'proq qiziquvchan odamlar ushbu yangi texnologiyaga e'tibor berishni boshlaydilar. Bu ko'proq tarqatishni anglatadi.
Biroq, Bitcoin haqiqatan ham kutilganidek ishlashi uchun, u konlarni va konlarni hovuzlardan qutulishi kerak, bu esa ulushni isbotlash tizimiga (PoS) o'tishi kerak. Bitcoin-ning ishlashni tasdiqlovchi tizimi tranzaktsiyalarni juda qimmatga tushiradi - konchilar tarmoqdagi Bitcoin operatsiyalarini elektr va xom kompyuterni qayta ishlash quvvatlari bilan tekshirish uchun millionlab dollar sarflaydilar. PoS tizimi bilan Bitcoin uning tarmog'i tufayli qadrlanadi. Aksariyat manfaatdor tomonlar tarmoqning o'sishiga imkon berish uchun o'zlarining aktsiyalarining bir qismidan voz kechishadi va shu bilan o'zlarining ulushlarini mutanosib ravishda ko'paytiradilar.
Bu juda sodda tuyuladi, ammo bugungi kunda aksariyat bitkoinlar xitoylik konchilar tomonidan qazib olinadi. Agar u (masalan) AQShning keng pul massasini almashtirishi mumkin bo'lsa, unda nima uchun AQSh hukumati qarama-qarshi qudratli konchilar tomonidan boshqariladigan global valyutani qabul qiladi?
Agar katta kuchlar xohlamasa, nega kichik kongresslar bo'lib o'tadi? Global pul maqsadi xayolga o'xshab tuyulishi mumkin, ammo oxir-oqibat, Bitcoin ishlay oladimi, uni kimdan eshitishingizga bog'liq bo'ladi, masalan, u qiymatni qaerdan oladi.